COLUMN: ZE willen gewoon niet

ZE… Laatst zat ik tijdens een landelijke conferentie over innoveren binnen het onderwijs aan tafel bij schoolleiders die ik niet kende. Het gesprek ging over docenten van hun school en in het gesprek werd aan de docenten gerefereerd als ZE. Dat is volgens mij niet slim, ook niet correct, en zelfs risicovol.

Wat ik bijvoorbeeld hoorde: ‘ZE willen geen verantwoordelijkheid nemen’. ‘ZE verwachten van mij dat ik alles oppak’. ‘ZE weten niet wat er verwacht wordt’. ‘ZE willen niet alweer vernieuwen’. 

Mogelijke risico’s van het woord ZE:
De spreker suggereert dat het niet over hem/haar gaat
Het klinkt alsof de spreker een groep over één kam scheert
De uitspraak creëert afstand

Dit zijn geen uitspraken die bijdragen aan een goede relatie tussen schoolleider en docent. Dit heb ik daar aan tafel ook aangegeven. Op die manier praten draagt ook niet bij aan een prettige werksfeer en of het lerende klimaat waar we naartoe willen. Wat is eigenlijk de positieve kant van ZE? Geen idee. Volgens mij kunnen we beter leren spreken in termen van ‘ik’, ‘jij’ of ‘wij’ wanneer we met elkaar in gesprek zijn.

Wat ik in deze uitspraken hoor zijn aannames. Aannames die niet overeenkomen met mijn ervaring. Ik ken nauwelijks docenten die geen verantwoordelijkheid willen dragen. Ik ontmoet zelden een docent die verwacht van zijn leidinggevende dat alles voor hem opgelost wordt. En ik tref geen docenten die niet willen verbeteren. Bovendien voelt het alsof de spreker niet uitgaat van de goede intentie van docenten. Op de scholen waarop ik gewerkt heb hadden alle docenten goede intenties. En dat is echt zo. 

Waarom kiezen deze schoolleiders voor het woord ZE? Zou het bewust of onbewust gebeuren? Ligt er een eigen angst aan ten grondslag ligt? Bang dat iets niet zal lukken misschien? Of een te groot verantwoordelijkheidsgevoel? Ik weet het niet maar ook deze schoolleiders hebben de goede intentie daar twijfel ik niet aan.     

Wat ik denk is dat op sommige scholen docenten en schoolleiders onvoldoende in gesprek zijn met elkaar. Hiervoor is metacommunicatie nodig: doorvragen over het waarom achter vragen of opmerkingen. Neem de tijd. Voelt iemand zich niet competent om een bepaalde taak op te pakken? Is het iemand niet duidelijk wat de bedoeling is? Voelt iemand zich aangevallen? Ligt er een angst aan ten grondslag?

Hiërarchie doet iets met veel mensen. Daarom is het belangrijk dat je als leidinggevende je ervan bewust bent dat wat jij zegt of vraagt een andere lading kan hebben. Als leidinggevende is het daarom beter om juist meer nog dan een ander actief door te vragen. Onderzoek het waarom en stel de waarom-vraag minstens drie keer. Als leidinggevende is het beter om juist meer nog dan een ander uit te gaan van de goede intentie van je collega. De vragen en opmerkingen van collega’s leveren de verdieping of verbetering die het verschil maken. Als leidinggevende is het beter om je juist meer nog dan een ander af te vragen wat jij zelf te doen hebt. Welk persoonlijk gedrag van jou houdt de situatie in stand? Hoe kan je dit doorbreken? Hoe maak je zaken bespreekbaar?

Praten in termen van ZE is iets wat niet helpt bij het bouwen aan een goede relatie met het team waar je leiding aan geeft. Wat wel helpt is goed voorbeeldgedrag, vertrouwen geven, actief luisteren en jezelf bewust zijn van de positie die je als leider in neemt. 

Merk je bij jou op school dat de manier waarop mensen met elkaar spreken afstand creëert en weet je niet hoe je dit kunt doorbreken? Ik denk graag met je mee. Laat me weten waar je behoefte aan hebt of tegenaan loopt dan zal ik hier een volgende keer aandacht aan besteden.

Jennifer Wessels Boer, jennifer@wesselsboer.nl 0621854856